Stadsgehoorzaal
De Leidse Stadsgehoorzaal is al meer dan twee eeuwen oud. Het eerste gebouw met die naam stond in de Lokhorststraat. In 1826 werd aan de Breestraat een tweede Stadsgehoorzaal gebouwd.
Al in de loop van de negentiende eeuw bleek dit gebouw te klein. Met een krap budget werd er een nieuwe gehoorzaal gebouwd. Al snel zette men deze zaal weg als ‘tochtig, brandgevaarlijk en derhalve onbruikbaar’. De gemeenteraad besloot tot een verbouwing. Daarvoor werd een pand aan de linkerzijde aangekocht om te worden geïncorporeerd in het gebouw. Deze zaal werd in augustus 1889 door een grote brand verwoest.
Een jaar later startte men met de herbouw. Nog steeds is de Stadsgehoorzaal een zeldzaam voorbeeld van neorenaissancearchitectuur. De voorgevel met de zuilengalerij geeft het gebouw een bijzondere allure. In de jaren daarna werd het gebouw nog verschillende keren uitgebreid – de laatste keer in 2004 met de Aalmarktzaal. Ook het interieur wordt continu gerenoveerd.

Leidse Schouwburg
Op 1 oktober 1705 opende de Leidse Schouwburg voor het eerst haar deuren. Daarna werd het gebouw meerdere malen uitgebreid en gerenoveerd. In 1865 kreeg de zaal van de Leidse Schouwburg haar huidige hoefijzervorm, geïnspireerd op de Italiaanse theaters.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde de Leidse Schouwburg een vooraanstaande rol in het verzet. Onderduikers verstopten zich in het pand en op de zolder vervalste een verzetsgroep persoonsbewijzen. En dat terwijl de schouwburg openbleef voor de bezetter.
Het voortbestaan van de Leidse Schouwburg was in de jaren zestig van de twintigste eeuw onzeker. Er waren vergevorderde plannen voor totale sloop en nieuwbouw op een andere plaats in Leiden. Door geldgebrek werd toen toch besloten het oude gebouw te restaureren en uit te breiden. Daardoor heeft Leiden nog steeds de oudste – en volgens ons de mooiste – schouwburg van Nederland.